حال (منطق)حال یکی از اصطلاحات به‌کار رفته در علم منطق بوده و به معنای کیفیت نفسانی سریع الزوال است. ۱ - توضیح اصطلاحکیفیات نفسانی یکی از انواع مقوله کیف است که در نفس حاصل می‌شود. کیفیات نفسانی به لحاظ کندی و سرعت زوال از نفس به «حال» و «ملکه» تقسیم می‌شوند. «حال» کیفیتی نفسانی است که در نفس رسوخ ندارد و به سرعت از نفس زایل می‌شود؛ مانند غضب شخص حلیم و ظنون و اعتقاداتی که راسخ نشده‌اند. [۲]
خوانساری، محمد، منطق صوری، ص۱۴۵.
[۳]
مجتهد خراسانی (شهابی)، محمود، رهبر خرد، ص۶۵.
[۴]
ابن‌سینا، حسین بن عبدالله، الشفا (منطق)، ج۱، ص۱۸.
«ملکه» کیفیتی نفسانی است که در نفس رسوخ دارد و به سرعت از نفس زایل نمی‌شود؛ به دیگر بیان، ملکه، هیئتی نفسانی است که بدون تامل باعث صدور فعل یا انفعالی می‌شود؛ مانند غضب در کسی که مزاجی عصبانی دارد و اجتهاد در کسی که ملکه اجتهاد دارد؛ بنابراین تفاوت میان حال و ملکه تفاوتی عرضی است، زیرا حال، آن هیئتی است که عارض شود و هنوز راسخ نشده باشد و چون راسخ شود ملکه می‌شود؛ پس نسبت حال با ملکه چون نسبت طفل با مرد است. [۶]
ابن‌سینا، حسین بن عبدالله، الشفا (منطق)، ج۱، ص۱۷۲.
۲ - مستندات مقالهدر تنظیم این مقاله از منابع ذیل استفاده شده است: • خوانساری، محمد، منطق صوری. • مجتهد خراسانی (شهابی)، محمود، رهبر خرد. • ابن‌سینا، حسین بن عبدالله، الشفا (منطق). • ابن‌سینا، حسین بن عبدالله، النجاة. • سبزواری، ملاهادی، شرح المنظومة. • خواجه نصیرالدین طوسی، محمد بن محمد، اساس الاقتباس. ۳ - پانویس
۴ - منبعپایگاه مدیریت اطلاعات علوم اسلامی، برگرفته از مقاله «حال»، تاریخ بازیابی۱۳۹۵/۱۲/۱۶. |